Nowe "historyczne" monety kolekcjonerskie NBP

12 kwietnia 2023 r. Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu złote i srebrne monety kolekcjonerskie „80. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim"

Moneta o nominale 200 zł jest wykonana ze złota, ma średnicę 27 milimetrów i masę 15,5 grama. Zostanie wyemitowana w nakładzie do 1200 sztuk i będzie dostępna w cenie 4600 zł.

Moneta o nominale 10 zł jest wykonana ze srebra, ma średnicę 32 milimetry i masę 14,14 grama. Zostanie wyemitowana w nakładzie do 10 000 sztuk i będzie dostępna w cenie 200 zł.

Na rewersie złotej monety przedstawiono wizerunki cywilów z czasu powstania w getcie warszawskim na tle gwiazdy Dawida, której zarys tworzy ceglany mur – taki mur oddzielał teren getta od tzw. strony aryjskiej. Na rewersie srebrnej monety widnieje sylwetka chłopca z podniesionymi rękami. Wizerunki postaci zostały zaprojektowane na podstawie zdjęć wykonanych przez Niemców w trakcie likwidacji getta.

Na awersach obu monet przedstawiono zarys granic getta warszawskiego – największego z gett utworzonych przez III Rzeszę w okupowanej Europie.

Na obszarze ok. 307 ha w kulminacyjnym momencie, wiosną 1941 r., stłoczono ok. 460 tys. Żydów. Ponad 90 tys. z nich zmarło w wyniku ciasnoty, głodu i chorób. Latem 1942 r. Niemcy przeprowadzili tzw. Wielką Akcję i deportowali z getta do obozu zagłady w Treblince ok. 260 tys. Żydów, wielu zginęło na terenie getta. Po tych wydarzeniach w getcie zostało ok. 50 tys. osób, a jego obszar zmniejszono.

W lipcu 1942 r. powstała Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB) pod dowództwem Mordechaja Anielewicza. Drugą grupą zbrojną działającą na terenie getta był Żydowski Związek Wojskowy (ŻZW) z Pawłem Frenklem na czele. W styczniu 1943 r. na wieść o kolejnych deportacjach bojowcy stawili opór zbrojny. Niemcy wstrzymali transporty. Ośmieleni tym efektem członkowie ŻOB i ŻZW w kolejnych tygodniach przygotowywali się do walki: organizowali broń i tworzyli kryjówki oraz bunkry.

Powstanie wybuchło o świcie 19 kwietnia 1943 r., gdy Niemcy przystąpili do likwidacji getta. Okupanci zakładali, że akcja potrwa kilka dni, napotkali jednak na zaciekłą obronę. Rozpoczął się największy akt zbrojnego oporu ludności żydowskiej podczas II wojny światowej. Było to zarazem pierwsze zbrojne wystąpienie o tak dużej skali podjęte przeciwko Niemcom przez polskie organizacje podziemne; było to również pierwsze miejskie powstanie w okupowanej przez Rzeszę Europie.

Największa bitwa rozegrała się w dniach 19–22 kwietnia 1943 r. na nieistniejącym dziś placu Muranowskim. 8 maja Niemcy odkryli bunkier przy ul. Miłej 18, w którym znajdował się sztab ŻOB z Mordechajem Anielewiczem. Wiele ukrywających się tam osób, aby nie trafić do niewoli, popełniło samobójstwo, inni zginęli.

Niemcy uznali, że powstanie zakończyło się 16 maja 1943 r., kiedy wysadzili Wielką Synagogę przy ul. Tłomackie. Jednak do zbrojnych starć dochodziło jeszcze w następnych dniach. Po upadku powstania większość zabudowy getta spalono, a wszystko zrównano z ziemią.

Źródło: materiały prasowe NBP